Japonya Mimarlık Enstitüsünce
17 Ağustos Depremi İçin Hazırlanmış
Hasar Tarifleri


Hasar Derecesi :
Tarifi :



1. İmal edilebilir / hafif hasar ( sıfır yapısal hasar, hafif mimari hasar) bazı duvarlarda kılcal çatlama, bazı sıva parçalarının dökülmesi, bazı binaların üst seviyelerinden gevşek parçaların aşağı düşmesi.



2. Orta hasar ( hafif yapısal hasar, orta mimari hasar) Çoğu duvarda çatlama, bazı sıva parçalarının dükülmesi, bazı binaların üst seviyelerinden gevşek parçaların aşağı düşmesi.


3. Önemli veya ağır hasar (orta yapısal hasar, ağır mimari hasar) Duvarlarda yangın ve geniş çatlama, kiremitlerde

yerinden oynama, bacaların çatı hizasından kırılması, dolgu duvarı, kalkan duvarı gibi elemanların kırılması)


4. Çok ağır hasar (ağır yapısal, çok ağır mimari hasar)

Duvarların ağır hasara uğraması, çatı veya diğer katlarda kısmi çökme.



5. Tahrip (çok ağır yapısal hasar) kısmi veya toplu çökme.



Bazı İstatistikler :





1. Gölcük ve Değirmendere :



3 kat ve altında ağır hasar % 5

6 kat ve üzerinde ağır hasar % 40



Çok katlı betonarme binalarda yeterli deprem dayanımı kazandırılmadan inşa edilmesinin olumsuz etkisi yanında, 1975 yönetmeliğinin de “mutat şüpheliler” arasında bulunabileceği kanısındayız.



SONUÇ :



Geçerliliği, olumsuz ve en önemlisi esasları bilinçli bir biçimde gözlemlerin ve gelişmelerin ışığı altında formüle edilmemiş yönetmeliklerimiz, 17 Ağustos ve 12 Kasım 1999 tarihlerinde meydana gelen kayıpların az da olsa hazırlayıcısı rolünü oynamıştır.



Bu rol ağırlıklı değil ama vardır.



Ön Üretimli Yapı Hasarları :


17 Ağustos 1999 Marmara Depremi sonrası, endüstrinin yoğun olduğu bölgedeki ön üretimli yapılarda büyük hasar olmuştur.


Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müd. nün yapmış olduğu araştırma sonunda, bölgedeki hasarlı sanayi yapılarının ancak % 50 sini üretici belirleyebilmiştir.



Sakarya’da, ODTÜ ekiplerinin Adapazarı Organize Sanayii Bölgesinde yaptıkları incelemelerde, tümden veya kısmen göçen sanayii tesisi oranının % 80 e ulaştığı gözlenmiştir. Bölgedeki sanayicinin ön dökümlü yapı sistemlerine olan güveni tamamen kaybolmuş durumdadır. Sistem hataları vardır ve bu sistem hataları 17 Ağustos 1999 öncesinde biliniyordu.



1.Ön Üretimli Panellerden Oluşan Çok Katlı Yapılar :



Ön üretimli panellerden oluşan çok katlı yapılarda, panellerin iki doğrultuda yeterli perde alanını sağlaması nedeniyle hasar oluşmamıştır.



2.Moment Aktarabilen Binalara Sahip Üretimli Çerçevelerden Oluşan Çok Katlı Yapılar :



Marmara, Düzce, Bolu bölgelerinde bu tür binaların sayısı fazla değildir.



ODTÜ Yapı Mekaniği Laboratuarı’nda bu tür bağlantı detaylarına sahip eleman deneye tabi tutulmuştur.



Hiçbir bağlantı detayı istenen davranışı gösterememiştir.


Bu binaların hiçbirinde Kocaeli ve Düzce’de – göçme ve ağır hasara rastlanmamış ancak bazı binalarda kolon-kiriş bağlantılarında ağır olmayan türde hasar saptanmıştır.



Hasar Nedenleri :



1. Depremde yükün tersindiği dikkate alınmadığından, kirişin alt donatısının sürekliliği ya hiç sağlanmamış veya yetersiz kalmıştır.



2. Plaka ankrajları yetersiz kalmıştır.



3. Üstte kiriş donatısının kolondan çıkan filizlere bindirmeli olarak eklenmesi yetersiz kalmıştır.



4. Bu tür bağlantılar düğüm noktasında yapıldığından, iki zayıflık bir araya gelmiştir.



5. Bağlantıların sağlıklı davranmaması, yanal ötelemeleri arttırarak taşıyıcı olmayan dolgu duvarlarında önemli hasar oluşturmuştur.



Bu binalardaki bağlantılar, deney sonucu geliştirilen detaylara sahip olsalardı, büyük olasılıkla hasar görmeyeceklerdi.



3. Tek Katlı, Mafsallı Ön Üretimli Çerçevelerden Oluşan Endüstri Yapıları :


Bu tür yapılarda, ön üretimli kolonlar, temellerde yerinde dökme soketlere oturtulduktan sonra, kolon çevresi harçla doldurulmaktadır. Ön üretimli kirişler kolonlardan çıkan konsollara mafsallı olarak bağlanmaktadır.


Bu tür binalarda mafsallı bağlantı tek veya çift pimlerle sağlanmıştır.



1998 Yönetmeliğinde, bu tür mafsallı bağlantılara ancak tek katlı yapılarda izin verilmektedir. Tek katlı, mafsallı bağlantılara ancak tek katlı yapılarda izin verilmektedir.



Tek katlı, mafsal bağlantılı ön üretimli, çerçevelerden oluşan endüstri yapıları 1998 Ceyhan 1999 Kocaeli Depremlerinde büyük hasar görmüştür.



3.1. Sistem Kusurları :



1. Yanal rijitik yetersizdir. Hasar gören hiçbir yapıda kolonlar, 1998 yönetmeliğindeki yanal ötelenme sınırını sağlayacak kesite sahip değildir.



2. Çatı düzeyinde bir diyafram yoktur. Çatıda kirişleri bağlayan tek eleman açıklardır ve bunların da diyafram etkisi oluşturması söz konusu olamaz. Her çerçeve bağımsız çalışmış ve çerçeveler arasında “uyum” ve yardımlaşma olmamıştır.



3. Deprem etkisi ile kirişte oluşmaya başlayan dönmeyi önleyecek elemanlar olmadığından, kirişler serbestçe dönmüş ve mesnetteki pimleri zorlayarak onları ya sıyırmış ya da kırmıştır.



3.2. Detay Kusurları :



Mafsal bağlantıda tek pim kullanıla durumlarda bu pimin, yanal ötelenme veya kiriş dönmesi sonucunda oluşan zorlamaları karşılaması mümkün olmamıştır. Çift pimli bağlantılar göreli olarak daha iyi davranmıştır.




Yığma Dolgu Duvarlar :



1. Sandviç dolgu duvarlar :


İki dış yüzün mekanik olarak birbirine bağlı olması deprem davranışlarını olumsuz etkilemiştir. Genellikle dış yüz, depremlerde kolayca dökülmüştür. Bu tür uygulama çok sakıncalıdır ve birlikte çalışmalarının sağlanması gereklidir.



2. Gaz Beton Dolgu Duvarlar :



Özellikle kolon yan yüzlerinde ve üstteki kiriş altında dolgu duvar ile çerçeve arasında yapışmanın tam olarak sağlanmadığı durumlarda duvarın dışa doğru dökülmesi hasarına çok rastlanmıştır.



Yumuşak ve zayıf kata sahip betonarme çerçevelerde dolgu duvarların hasarları bu katlarda yoğunlaşmaktadır.